Het verrassend veelzijdige stekelbaarsje

Het driedoornige stekelbaarsje dankt zijn naam aan drie doornige stekels op zijn rug. De zilverkleurige visjes leven tussen de twee en vier jaar en komen zeer algemeen voor op plekken met een gematigd klimaat op het Noordelijk halfrond. In de meeste sloten, vaarten, plassen en tochten van Flevoland zijn ze te vinden.

Ondanks dat ze maar vijf tot negen centimeter lang worden, zijn stekelbaarsjes echte roofvissen. Hun voedsel bestaat uit watervlooien, andere kleine visjes en eitjes van vissen. Stekelbaarsjes vormen op hun beurt weer voedsel voor onder meer snoek, baars, aal en visetende vogelsoorten. Roofvissen eten dus graag stekelbaarsjes, maar helemaal zonder gevaar is dat niet! Het stekelbaarsje kan zijn stekels op de rug en aan de buik namelijk opzetten als het wordt aangevallen. Krijgt een snoek zo’n visje met opgezette stekels in de mond, dan kan hij het niet doorslikken of uitspugen en sterft hij soms – met geopende mond – van de honger.

In zoet en zout water

De driedoornige stekelbaars is een zogenaamde anadroom. Dit betekent dat hij wordt geboren in zoetwater, maar opgroeit in zeewater. De driedoornige stekelbaars trekt in het vroege voorjaar de rivieren op om te paaien en keert in het najaar weer terug naar zee. Daarnaast bestaan er echter ook niet-trekkende populaties. In Flevoland komen stekelbaarsjes onder meer voor in de wateren bij de Marker Wadden, in de Oostvaardersplassen en in de plassen van de Natte Graslanden bij de Lepelaarplassen. 

Opvallende voortplanting

Stekelbaarsjes hebben een zeer opvallende voortplanting. Tijdens de paartijd bouwt het mannetje een nest dat vervolgens door meerdere vrouwtjes wordt geïnspecteerd. Bevalt het nest haar? Dan legt ze er haar eitjes in. Om haar te verleiden verandert het mannetje stekelbaars van kleur. Zijn onopvallende zilveren kleur verandert in de paartijd naar een felgekleurde rode buik en blauwe ogen. Als de eitjes gelegd zijn, verdedigt het mannetje het nest vervolgens agressief en zonder vrees tegen rovers die vaak veel groter zijn dan hij. 

Veelvoorkomend

Aangezien stekelbaarsjes nog steeds massaal voorkomen in de Nederlandse wateren, geniet het diertje geen speciale bescherming. Toch kan de soort wel achteruitgaan als hun trekbewegingen worden belemmerd door bijvoorbeeld dijken, gemalen en waterkeringen of als er (te)veel roofvissen in hun leefgebied zijn. Daarom wordt de aanwezigheid van stekelbaarsjes wel bijgehouden door onderzoekers, want een afname van het aantal dieren kan wijzen op ecologische veranderingen in het waterleven.

Wat je misschien nog niet wist over stekelbaarsjes

• De mannetjes voeren een ingewikkelde zigzagdans uit tijdens de paring.
• Stekelbaarsjes zijn niet verwant aan baarsen, maar aan zeepaardjes en zeenaalden.
• Naast de driedoornige stekelbaars, is er ook een tiendoornige stekelbaars. Deze is meer groengrijs van kleur dan zilverachtig en heeft tien kleine rugstekels.
• In zee komt ook de zeestekelbaars voor, maar die is erg zeldzaam geworden sinds zijn leefgebied, de zeegrasvelden, snel verdwijnen. De zeestekelbaars heeft een zeer langgerekt lichaam en vertoont dus een grote gelijkenis met de zeenaald.